Maris Coppoolse, negenenvijftig jaar oud, staat in het eerste deel van Zwarte schuur op het punt de grootste triomf in zijn carrière te beleven: hij wordt geëerd met een tot in The Guardian bejubelde overzichtstentoonstelling van zijn schilderijen in het Stedelijk Museum Amsterdam. Een finest hour om te koesteren voor een kunstschilder met Zeeuwse wortels, die al decennialang thuis is in metropolen, maar zich desondanks in randstedelijk gezelschap nog altijd ‘onhandig en boers’ kan voelen.
Dan wordt Maris op een heel wat ingrijpender manier met zijn provinciale verleden geconfronteerd, wanneer een weekbladjournalist de inspiratiebron voor zijn duistere, figuratieve werk onthult, namelijk een ‘misdaad’ die hij op zijn veertiende jaar beging. Het gaat om een traumatische ervaring in een zwart geteerde schuur, waarvan De Jong langzaam de details prijsgeeft (of althans Coppoolses versie daarvan) om vervolgens te tonen hoe die gebeurtenis Maris’ verdere (liefdes)leven hebben getekend. De Jong weet een compleet bestaan weer te geven in een reeks filmisch gemonteerde momentopnamen.
Veel vertrouwde elementen uit De Jongs monumentale oeuvre komen in Zwarte schuur samen. Opnieuw wordt een gevoelige, eenzelvige jongen in Zeeland door leeftijdgenoten buitengesloten en getreiterd. En ook nu wordt trefzeker de verwarring van het seksueel ontwaken geëvoceerd, dit keer met dorpsmeisje Matty Tramper als uitdagend object van nauwelijks te hanteren gevoelens.
Maar De Jong verkent ook nieuw terrein, zoals wanneer hij de eb- en vloedbewegingen schetst in de relatie tussen Maris en diens grote liefde Fran, die na twintig jaar in een seksloze impasse is terechtgekomen. De onzekerheden, jaloezieën en ergernissen van beiden. De gefrustreerde onmacht van geliefden die elkaar dreigen te ontglippen.
Dat en veel meer wordt opgeroepen in deze rijke roman. In proza dat nooit de aandacht op zich vestigt met als imponerend bedoelde woordacrobatiek, maar wel zeer meeslepend en zintuiglijk is. In zinnen die je niet lijkt te lezen, maar te beleven.
