A.F.Th. van der Heijden creëert met Tonio een nieuw genre, dat hij ‘requiemroman’ noemt. De oorsprong van het boek ligt besloten in een tragisch, werkelijk gebeurd noodlottig ongeluk: Tonio, de enige zoon van A.F.Th. van der Heijden en zijn vrouw Mirjam Rotenstreich, raakte op de vroege ochtend van Pinksterzondag betrokken bij een dodelijk ongeval.
Van der Heijdens roman begint met een kreet, waarin de vader de naam van zijn zoon roept alsof hij hem uit de onderwereld terug wil halen. Hierna opent de roman op klassieke, zelfs documentaire wijze: politiemensen wekken de ouders vroeg op zondagochtend. Hun zoon is, na een aanrijding, „in kritieke toestand’ opgenomen in het Academisch Medisch Centrum, Amsterdam. Tussen angst en hoop begeven de ouders zich naar het ziekenhuis. Alle personages in de roman heten bij hun werkelijke namen: Tonio, Adri, Mirjam, de familieleden, de vrienden van Tonio, de artsen. Hierdoor lijkt het alsof de roman in het domein van de non-fictie terechtkomt. Dat laatste geldt voor een groot deel van de roman. Maar Van der Heijden geeft enkele knappe wendingen aan zijn boek, waardoor hij het boek vanuit het domein van de non-fictie naar de fictie trekt. In het verloop van de meer dan zeshonderd bladzijden tellende roman vinden enkele cruciale ‘kantelmomenten’ plaats. Een van de eerste is dat Van der Heijden het dodelijke ongeluk een ‘inktzwart wonder’ noemt. Dat getuigt van moed. Hij, de oeuvrebouwer, de auteur bij uitstek die in fictieve vorm greep wil krijgen op de wereld, moet erkennen dat een gebeurtenis uit de werkelijkheid zijn literaire theorie ondermijnt.
In de laatste bladzijden overstijgt Van der Heijden de waarheidsgetrouwe beperkingen. Aan de hand van gesprekken met het meisje dat voor het laatst gesignaleerd is in de onmiddellijke nabijheid van Tonio geeft hij een reconstructie van de laatste uren voor Tonio’s dood. In de tuin van het ouderlijk huis maakte hij foto’s van haar. Minuut na minuut reconstrueert hij Tonio’s laatste uren. Deze bladzijden vormen de grande finale van een aangrijpende roman. A.F.Th. van der Heijden heeft met de kracht van taal, als een hedendaagse Orpheus, op papier zijn overleden zoon het leven teruggegeven.
