JURYRAPPORT Nominaties Libris Literatuur Prijs 2025
Het voelt wellicht ongemakkelijk om ons uitgebreid bezig te houden met de zoektocht naar het mooiste wat de nieuwe Nederlandse literatuur te bieden heeft, terwijl om ons heen de wereldorde verkruimelt en democratische waarden – en nou ja, gewoon, de medemenselijkheid – onder druk staan. De bullebakken en de krankzinnigen zijn aan de macht, in de verte kun je de oorlog horen rommelen en wij lezen een boek.
Spreken over romans lijkt een daad van luxe. Maar dat is het natuurlijk niet. Dat we ons om de kunst heen verzamelen is pure noodzaak. Het moet.
Wanneer de vrije wereld onder druk staat, staan de onafhankelijke gedachten onder druk, staat het vrije woord onder druk, staat de verbeelding onder druk. Dan is alles wat onze geest verruimt en ons denken uitdaagt en ons fantasie prikkelt weerloos.
De vrijplaats die literatuur en de kunsten vormen is levensgevaarlijk voor autocratische leiders. Zij gaan dan ook steevast op zeker moment over tot het beknotten van de ruimte voor kunstenaars en het verbieden van boeken.
Op openbare scholen in conservatieve Amerikaanse staten wordt de lijst van verboden boeken langer en langer. Meer dan 1600 boeken op de ene plek, ruim 700 op een andere. Alles wat met seks in verband gebracht kan worden. Of met racisme, of met genderdiversiteit. Het Dagboek van Anne Frank behoort tot de meest recente slachtoffers, omdat sommige passages te gruizig zouden zijn voor jonge ogen. Het klinkt krankzinnig, en dat is het ook.
De federale overheid ontkent het bestaan van de boekverboden in rechtszaken die hiertegen worden aangespannen, spreekt van een hoax, weigert in te grijpen.
De literatuur bekronen, het excellente eruit lichten en koesteren, is naast een viering daarom ook een vorm van verweer. Tegen de naargeestigheid en de bekrompenheid, voor de autonomie en de weerbaarheid van de geest. We hebben iets te verliezen, dus kom in verzet en lees een boek.
Als jury hadden we de taak om ons het afgelopen jaar met z’n vijven door 183 nieuw verschenen titels heen te lezen. Op zoek naar excellentie.
Die hebben we gevonden, in een prachtige longlist waar we heel trots op zijn, en in de shortlist, met daarop het beste van het beste.
Deze shortlist laat zien dat de Nederlandse literatuur springlevend is. Dat ze een broedplaats is voor nieuwe stemmen van geweldige debutanten van wie we hopelijk nog veel zullen horen. Dat ze zich continu vernieuwt, in vertelvormen en in thematiek. Dat het ouderwets vertellen van een goed verhaal hogere kunst is. Dat wat vroeger nog in hokjes werd gestoken – migrantenliteratuur, queerliteratuur, vrouwenliteratuur – zich met kracht uit die hokjes heeft bevrijd. (Die hokjes hadden er natuurlijk nooit moeten zijn, steek ze in de fik). Dat er veel introspectie en duisternis is in de Nederlandstalige roman, maar dat er godzijdank genoeg te lachen en/of te schelden valt
De zes romans die ons door elkaar hebben geschud, ons hebben verontrust en in onze slaap achtervolgd, die ons hebben ontroerd en naar adem hebben doen happen zijn:
- Man maakt stuk, Maurits de Bruijn – Uitgeverij Das Mag
- De kroon met twee pieken, Guido van Heulendonk – Uitgeverij De Arbeiderspers
- Rouwdouwers, Falun Ellie Koos – Uitgeverij Atlas Contact
- Oroppa, Safae el Khannoussi – Uitgeverij Pluim
- In het oog, Marijke Schermer – Uitgeverij Van Oorschot
- Hogere machten, Joost de Vries – Uitgeverij Prometheus
De jury:
- Sheila Sitalsing , journalist, schrijver en columnist voor De Volkskrant – voorzitter
- Jan van Damme, journalist en historicus, hoofdredacteur van Tijdschrift Zeeland van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
- Nele Hendrickx, directeur van het Letterenhuis Antwerpen
- Michiel van Kempen, bijzonder hoogleraar Nederlands-Caraïbische Letteren aan de Universiteit van Amsterdam
- Edward van de Vendel, schrijver en vertaler
#Dezin: bekijk hier de achttien audiotrailers van alle titels van de longlist 2025.
Podcastserie ‘De shortlist’: vanaf vrijdag 28 maart staat er wekelijks een nieuwe podcast van alle zes genomineerde romans online.
Bekendmaking van de winnaar van de 32e Libris Literatuur Prijs in Felix Meritis op maandag 19 mei; de winnaar ontvangt € 50.000,– en de bronzen legpenning.
Interview met de winnaar in het VPRO-radioprogramma ‘Nooit meer slapen‘ op dinsdag 20 mei.
Een van de romans van de shortlist van de Libris Literatuur Prijs doet schooljaar 2025/2026 mee aan de Inktaap 2026.
