Juryrapport nominaties Libris Literatuur Prijs 2024

10 maart 2024

JURYRAPPORT Nominaties Libris Literatuur Prijs 2024

Alvorens bekend te maken welke zes titels op de shortlist staan voor de Libris Literatuurprijs 2024, willen we twee belangrijke fenomenen aanstippen die de literaire pers domineerden in het afgelopen jaar.

Het ging om deze twee ontwikkelingen: de gegroeide belangstelling van lezers voor Engelstalige titels en de gedaalde belangstelling voor Nederlandstalige fictie.

Welbeschouwd meldden kranten, radio en televisie daarmee weinig nieuws. In de jaren daarvoor was eveneens sprake van verengelsing van de boekenkast, vooral bij jongeren. Een dalende interesse van lezers voor fictie in de Nederlandse taal deed zich in 2021 en 2022 ook al voor.

Volgens de journalistieke denkwijze ‘een keer is opvallend, twee keer opmerkelijk, bij de derde keer maken we een verhaal’ werd het terugkerende nieuws als trend gebracht.

In de analyses die volgden, is gesteld dat de positie van de literatuur in Nederland al jaren marginaliseert. Ooit werd het volgen van een studie Nederlands of het bezit van een goed gevulde boekenkast als artistiek en intellectueel interessant gezien. Nu wordt lezen in het algemeen, en literatuur in het bijzonder, als moeilijk ervaren. Kijken naar een film of serie, of luisteren naar een podcast, audioboek of playlist, is eenvoudiger.

Het roept de vraag op of iets mankeert aan de Nederlandstalige literatuur. Meer specifiek: is er iets mis met de roman zoals die in ons taalgebied wordt gemaakt? De jury van de Libris Literatuurprijs 2024 denkt van niet. Zeker de titels op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs 2024 verdienen een vertaling, om te beginnen naar het Engels.

Wij beoordeelden het afgelopen jaar 189 Nederlandstalige romans. Dat aantal is iets lager dan voor eerdere prijzen, maar niet veel – de productie lijkt stabiel. Tegenover een kleinere hoeveelheid ingezonden titels, staan boeken met een indrukwekkend volume aan bladzijden. En waar sommige uitgevers lijken te bezuinigen op papierkwaliteit en vormgeving, doen anderen dat weer juist niet.

Bij de presentatie van de longlist hebben we reeds opmerkingen gemaakt over de grote verscheidenheid aan thematiek. Het idee dat de Nederlandstalige roman het domein is van louter mannen en zich afspeelt in een (kleinburgerlijk) milieu dat als benauwd wordt ervaren, de wetmatigheid dat prijzen steevast door mannen worden gewonnen, is al tijden achterhaald.

Ook stelden we vast dat de stem van auteurs met wortels en ervaringen van buiten Nederland en Vlaanderen structureel begint op te vallen. Het brengt nieuwe beelden en ervaringen de letteren binnen. Daarmee wordt de zeggingskracht van literatuur nog verder vergroot.

De oogst van het afgelopen jaar laat zien dat de Nederlandstalige roman nog steeds zeer veel te bieden heeft, zowel voor nieuwe als gevorderde lezers. Of hij nu is geschreven door beginnende of ervaren auteurs, de roman is en blijft een sterk en dynamisch genre. Het biedt alle ruimte voor experiment en verdere verdieping, voor verwerking en het oprekken van verbeelding, voor onderzoek en het verleggen van grenzen.

De titels die wij na een spannende discussie over meerdere rondes uit het aanbod hebben geselecteerd, laten een enorme rijkdom zien. We waren al trots bij de presentatie van de longlist. Nu zijn we dat nog meer. Iedere titel op deze shortlist doet, elk op een eigen wijze, recht aan wat de roman vermag. En laat daarmee zien dat de Nederlandstalige fictie kwalitatief onverminderd hoogstaand is. En dus de moeite van het (her)ontdekken waard blijft.

Volgens de jury van de Libris Literatuurprijs 2024 zijn de volgende titels de zes beste romans van het afgelopen jaar: