Koetsier Herfst van Charlotte Mutsaers is het verhaal van de bijzondere liefde tussen twee mensen die niet zonder elkaar kunnen. Hij, succesauteur met een stilstaand en eenzaam leven, kan wel goed schrijven, maar weet niet meer waarover. Zij, dierenactiviste met een missie, zoekt iemand die haar levensverhaal vorm kan geven. De verhouding tussen Maurice en Do die uit dit wederzijdse belang voortkomt, brengt twee tegenpolen bij elkaar: de afstandelijke observator en buitenstaander, en de geëngageerde activiste, die vuile handen maakt.
Omdat Do in de visafslagen van Oostende gaat deelnemen aan acties van het Kreeftenbevrijdingsfront, vertrekken de geliefden voor een strikt vegetarische vakantie naar de Belgische kustplaats. Daar, tussen de toeristenflats en de visrestaurants, wordt duidelijk hoe rechtlijnig Do is, met haar verlangen naar alles wat echt is en haar wat ongemakkelijke genegenheid voor de persoon en de poëzie van Osama Bin Laden. Maurice stelt zich ten doel het verhaal van hun liefde zo waarheidsgetrouw mogelijk op te schrijven en verliest steeds meer van zijn reserve. Hij besluit literair vorm te geven aan haar compromisloze levensvisie. Zijn buitenstaanderschap wordt daarmee opgeheven. Tegelijkertijd wordt haar engagement daarmee tot fictie: de tegenpolen vinden elkaar in de literatuur. Dat is een symbiose waarin zowel de verbeelding als de realiteit meespelen.
Literatuur is voor Mutsaers een moreel laboratorium waarin met standpunten kan worden geëxperimenteerd. En daarbij wordt geen enkele opvatting bij voorbaat uitgesloten, waardoor het experiment zo nu en dan bijzonder uitdagend wordt. Wat bijvoorbeeld te denken over het verband dat er in Koetsier Herfst wordt gelegd tussen het gezamenlijk levensmotto van Maurice en Do ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ en de door Do als ‘meesterlijke uitspraak’ aangehaalde woorden van Osama Bin Laden: ‘waarom is uw bloed bloed, en het onze water?’ Wat Koetsier Herfst zo’n intrigerende roman maakt, is onder meer dat Mutsaers ter discussie stelt hoe Bin Laden in de nasleep van 9/11 in het Westen zo gemakkelijk tot icoon van het kwaad uitgeroepen kon worden.
Koetsier Herfst is een veelkleurige roman over de macht en de onmacht van fictie. Over het dubbele gevecht van de schrijver om de verbeelding terug te brengen in de wereld en de wereld terug in de literatuur. Mutsaers heeft vooral ook een vitale roman geschreven: een roman die er naar verlangt gelezen te worden en die de lezer prangende vragen voorlegt. Waar gaat het om in het leven: schrijven of actievoeren, denken of doen. Met Koetsier Herfst doet Mutsaers een gooi naar het onmogelijke, want denken en doen zijn in deze hartstochtelijke en avontuurlijke romans soms nauwelijks meer van elkaar te onderscheiden.
Amsterdam, 23 maart 2009
De jury
Ivo Opstelten, voorzitter
Mark Cloostermans
Carel de Haseth
Janet Luis
Thomas Vaessens
